Ngụy biện chuyện-tồi-tệ-đi-để-rồi-trở-nên-tốt-hơn
Vài năm truớc, tôi đi nghỉ dưỡng ở đảo Corsica và bị ốm. Tôi chưa từng biết đến những triệu chứng ấy, còn cảm giác đau đớn thì tăng lên từng ngày. Cuối cùng tôi quyết định tìm đến một phòng khám địa phương. Một bác sĩ trẻ khám cho tôi, chọc chọc vào bụng, bóp vào vai và đầu gối tôi, sau đó chọc vào từng đốt sống. Tôi bắt đầu nghi ngờ rằng anh ta chẳng hề biết bệnh của tôi, nhưng lại không chắc lắm nên đành bấm bụng chịu đựng việc khám bệnh kỳ lạ đó. Khám xong, anh chàng rút ra cuốn sổ tay và nói: “Dùng kháng sinh đi. Uống ngày ba lần, mỗi lần một viên. Anh sẽ thấy đau hơn nhưng sau đó sẽ khá lên.” Yên tâm là mình đã được điều trị, tôi lê bước quay về khách sạn với đơn thuốc trong tay.
Cơn đau mỗi lúc một tệ hơn đúng y như vị bác sĩ đã dự báo. Hẳn là anh ta biết rõ điều gì đã xảy ra với tôi. Thế nhưng, khi cơn đau không hề thuyên giảm sau ba ngày, tôi gọi điện cho anh ta. “Hãy tăng lên năm liều một ngày. Sẽ còn đau nữa,” anh ta nói. Sau hai ngày đau đớn nữa, tôi đành gọi cấp cứu của hàng không quốc tế. Một bác sĩ Thụy Sĩ chẩn đoán tôi bị viêm ruột thừa và tiến hành mổ cho tôi ngay. Sau ca mổ, ông hỏi tôi: “Sao anh lại đợi đến tận bây giờ?” Tôi đáp: “Bệnh tình diễn biến đúng y như tay bác sĩ kia nói, nên tôi tin anh ta.” “Trời, anh đã mắc vào cái bẫy ngụy biện chuyện-tồi-tệ-đi-để-rồi-trở-nên-tốt-hơn. Tay bác sĩ Corsica đó chẳng biết mô tê gì. Có lẽ anh ta chỉ là dạng bác sĩ thời vụ thường gặp ở những điểm du lịch vào mùa cao điểm.”
Hãy xem xét một ví dụ khác: một vị CEO đang gặp bế tắc. Tình hình bán hàng rất kém, các nhân viên bán hàng không nhiệt tình làm việc, còn chiến lược quảng bá thì chìm nghỉm không sủi tăm. Trong cơn tuyệt vọng, ông thuê một chuyên gia tư vấn. Với mức phí 5.000 đô la một ngày, người này phân tích tình hình công ty và trở lại với phát hiện sau: “Bộ phận bán hàng của ông không có tầm nhìn, và thương hiệu của ông không được định vị rõ ràng. Đây là một tình huống rắc rối. Tôi có thể giải quyết nó cho ông – nhưng không thể một sớm một chiều. Các phương pháp này đòi hỏi sự tinh tế, và có khả năng cao là doanh số bán hàng sẽ sụt giảm hơn nữa trước khi mọi thứ khá lên.” Vị CEO bèn thuê chuyên gia đó về. Một năm sau, doanh thu sụt giảm, và vẫn trên đà sụt giảm vào năm tiếp theo. Hết lần này đến lần khác, gã chuyên gia nhấn mạnh rằng tình hình của công ty chỉ phản ánh đúng như mình dự báo. Đến năm thứ ba doanh số vẫn tiếp tục giảm, vị CEO mới sa thải chuyên gia đó.
Thực thế, ngụy biện chuyện-tồi-tệ-đi-để-rồi-trở-nên-tốt-hơn chỉ là một biến thể của thành kiến chứng thực. Nếu như vấn đề tiếp tục trở nên tồi tệ, dự báo càng được củng cố. Nếu như tình hình tốt lên bất ngờ, thì khách hàng sẽ vui mừng và năng lực của tay chuyên gia lại được thêm một điểm cộng. Dù kết quả có thế nào thì anh ta vẫn được lợi.
Giả sử bạn là tổng thống của một nước và không biết làm cách nào để điều hành nó cả. Vậy bạn sẽ làm gì? Bạn hãy dự báo sắp tới sẽ là “những năm khó khăn”, và yêu cầu người dân “thắt lưng buộc bụng”, rồi sau đó hứa hẹn cải thiện tình hình nhưng chỉ sau khi “giai đoạn nhạy cảm” dành cho công tác “dọn dẹp”, “thanh lọc”, và “tái cấu trúc” kết thúc. Hiển nhiên bạn sẽ không nói chi tiết thời gian cũng như mức độ nghiêm trọng của giai đoạn này.
Bằng chứng rõ rệt nhất cho thành công của chiến lược này chính là niềm tin của những kẻ cuồng tín rằng trước khi chúng ta đến được thiên đàng, thế giới này phải bị hủy diệt. Các loại thảm họa, lũ lụt, hỏa hoạn, chết chóc đều là một phần của kế hoạch lớn lao hơn và đều phải diễn ra. Những kẻ cuồng tín này sẽ nhìn nhận mọi diễn biến xấu như sự khẳng định lời tiên tri và mọi sự cải thiện đều được gán cho là món quà của Chúa.
Kết luận: Nếu ai đó nói, “Mọi thứ tệ đi để rồi trở nên tốt hơn”, thì bạn nên cảnh giác. Nhưng hãy nhớ: quả thực có những tình huống trong đó mọi chuyện tụt dốc, sau đó tốt lên. Ví dụ như, việc chuyển đổi nghề nghiệp sẽ mất một khoảng thời gian thất nghiệp và thường bao gồm sụt giảm thu nhập. Tái tổ chức một doanh nghiệp cũng thường tốn thời gian. Thế nhưng trong tất cả những trường hợp đó, chúng ta sẽ nhìn thấy đuợc diễn biến một cách nhanh chóng nểu các biện pháp được thực hiện có hiệu quả. Các cột mốc đều rõ ràng và dễ dàng đuợc kiểm chứng. Hãy nhìn vào thực tế thay vì ngước lên trời.
Nghệ thuật Tư duy Rành mạch
Nguyên tác: The Art of Thinking Clearly
Tác giả:
Giá: 94.400 ₫
ISBN: 978-604-77-2820-6
Nghệ thuật Tư duy Rành mạch là cuốn cẩm nang nhất định phải có có thể thay đổi mãi mãi cách ta suy nghĩ, giúp ta quyết định sáng suốt hơn mỗi ngày ở bất cứ đâu, trong bất cứ tình huống nào.